Teşhis ve Tedavi
Paratiroidler endokrin sisteminin bir parçası oldukları için bu bezlerdeki hastalıkları salgıladıkları hormonlara bakarak teşhis edebiliriz.
Hiperparatiroid Teşhisi
Normal şartlar altında normal kalsiyum seviyesi paratiroid hormonun normal olduğu anlamına gelir. Yine normal şartlar altında düşük serum kalsiyum ise yüksek paratiroid seviyesi ile ilişkilendirilirken yüksek kalsiyum seviyesi ise düşük paratiroid hormonu ile ilişkilendirilir.
Bunların hepsi, paratiroid bezinin kalsiyumu normal aralığında tutmaya çalışırken kanda dolaşan kalsiyuma tepki göstermesinin uygun yollarıdır. Paratiroid bezlerinin normal fonksiyonunun daha iyi açıklaması fonksiyon sayfamızda daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Hiperparatiroidin algılanması nispeten kolaydır çünkü yüksek serum kalsiyumseviyesine rağmen paratiroidler aşırı miktarda paratiroid hormonu salgılarlar.
Hiperparatiroid teşhisinin bir diğer yolu da24 saatlik bir dilimde idrardaki kalsiyumu ölçmektir. Böbrekler normal çalışıyorsa vücudu kalsiyumdan kurtarma amacıyla kalsiyumun büyük kısmını filtreleyeceklerdir; bu da idrarda çok fazla kalsiyum olmasına neden oluyor.
Primer Hiperparatiroid İçin Tedavi Seçenekleri
Primer hiperparatiroid sahibi hastalar için mevcut iki seçenek hiçbir şey yapmamak!! Çünkü ilaç tedavisi yoktur veya hastalıklı paratiroid bezini ameliyatla aldırmaktır (ya da nadiren birden fazla hastalıklı paratiroidi). Bazı doktorlar hipertiroidin hafif olması durumunda eğer sorunlu paratiroid bezinin hangisi olduğunu tam tespit edemezlerse tanı kesinleşinceye kadar izlem yapabilirler, bu normal bir durumdur.
Yaşınız sizi ameliyattan caydırmasın. Minimal invazif paratiroidektomi teknikleri her yaştan hasta üzerinde deneniyor.
Osteoporoz İlaçları Ameliyatın Yerine Geçer Mi?
Bazı doktorlar kemiklerdeki kalsiyumu arttırmak için ameliyat yerine osteoporoz ilaçlarını seçebiliyor ancak bu ilaçlar hiperaktif paratiroid bezinin alınması ile aynı etkiyi karşılamazlar. Bu ilaçlar aşırı çalışan paratiroid hormonundan farklı bir mekanizmada işliyorlar.
Sorunlu paratiroid alındıktan sonra osteoporoz ilaçlarının kullanılması kemik yoğunluğu ve paratiroid hormonlarının aldığı kalsiyumu telafi etmek açısından işe yarayabilir. Birçok doktor hiperaktif paratiroidin alındığı başarılı bir ameliyattan sonra oluşan kemik yoğunluğu kayıpları için bunu kullanıyor. Ancak bu ilaçlar mevcut problem yani paratiroid tümörünün direkt tedavisi için kullanılmamalıdırlar.
Buradaki önemli nokta şudur ki osteoporoz ilaçları hiperparatiroid sahibi hastalarda işe yaramaz ve kemik de osteoporoz da ilerlemeyi sürdürür. Bu ilaçlar paratiroid tümörü olan hastalarda tümör alınana kadar etki göstermezler.
Ameliyat Öncesi Paratiroid Tümörlerin Yerinin Belirlenmesi
Eğer paratiroid hastalığınız varsa muhtemelen paratiroid bezlerinizden sadece biri kötü durumdadır. O da ameliyatla alınırsa her şey düzelir! Ancak 4 paratiroid boynun her yerinde olabilir. Başarılı bir ameliyat gerçekleştirilmesi için hastalıklı paratiroidin bulunması gerekir. Neyse ki modern testler sayesinde endokrinoloji uzmanınız ameliyattan önce hastalıklı paratiroidin hangisi olduğunu saptayacaktır
Paratiroid bezleri oldukça şaşırtıcı bir anatomiye sahiplerdir. Normalde paratiroid bezleri tiroidin arka tarafında bulunur. Hatta paratiroidlerin %85’i burada bulunur. ANCAK, paratiroid bezleri doğuştan (anne karnında oluştuğu haliyle) çenenin hemen altından göğüsün altına kadar boyun herhangi bir yerinde olabilirler. Soldaki resimde tiroid bezinin yeri gösteriliyor. Siyah noktalar sol paratiroid bezlerinin olabileceği yerleri gösteriyor. Görebileceğiniz gibi paratiroid bezlerinin %15’i tiroide bitişik değildir, bu ufak arkadaşları bulmak zor olabilir! Unutmamalıyız ki paratiroidler normalde bezelye boyutundayken tümör oluştuğunda ve çok fazla paratiroid hormonu salgılamaya başladığında badem boyutuna gelebilirler.
Çoğu uzman hastalıklı bezleri hiperparatiroid ameliyatından önce ayırt etmek için bir çalışma veya test gerekmediğini söylüyor. Yeterli derecede tecrübesi olan cerrahların problemli bezi herhangi bir ön test olmadan %95 oranda bulup alabiliyor. Elbette işin size söylenmeyen kısmı bunun gerçekleşebilmesi için sizin yaklaşık olarak 5 saat boyunca genel anestezi etkisinde olmanız gerekiyor ki doktorunuz boynunuzda geniş bir kesik açabilsin. Eğer diğer hastalarda elde ettikleri deneyimi sizin üzerinizde kullanarak problemli bezi bulmak için boynunuzda bir “keşif” yapmaları gerekir. Bunun her hastaya uygulandığı günler artık TARİH OLDU!
Artık aşırı aktif paratiroidi ameliyattan önce bulunması paratiroid ameliyatı için yeni kabul durumunda. Yerini belirleme adımının ameliyatın süresini kısalttığı ve başarı oranını arttırdığı kesinlik kazandı. Hastanın bir endokrinoloji uzmanı tarafından en az BİR kez sorunlu bezin yerini bulma çalışması yapılmadan ameliyata girmesi için hiçbir sebep yok. Not: Her hastaya yer belirleme testi yapılmaz. Bazı kişilerin (%6-7) 4 paratiroidi de sorunludur ve bu yüzden test negatif çıkar. Sadece bir bezi sorunlu olan bazı kişiler bile pozitif sonuç ALMAYABİLİR. Anlamak için okumaya devam edin.
Aşağıdaki listede endokrinoloğun aşırı hormon salgılanmasına sebep olan hastalıklı paratiroid bezini bulmak için kullanabileceği testler sıralanmıştır.
-
BT taramaları MRI ve Sestamibi taramalarından sonra popülerliğini kaybetti. Nerdeyse hiçbir zaman işe yaramıyor ve ilk ameliyattan önce istenen BT taramasının HİÇBİR güvencesi yok.
-
Ultrason ucuz, kolay yapılan, önemli bir risk faktörü taşımayan ve zaman zaman paratiroid adenomalarını bulmada başvurulabilen bir yöntemdir. Genellikle doğruluk payının çok iyi olduğunu söyleyemeyiz. Uzun zamandır çok fazla kullanılan bu testin yerine Sestamibi geçmiş durumda. Tiroid bezleri ve tiroid nodüllerini incelemek için kullanıldığında da aksine oldukça güvenilirdir.
Sestamibi Taraması
Sestamibi taraması hastalıklı paratiroid bezinin ameliyattan önce saptanması için kullanılan yöntemdir. Bu paratiroid taraması 1990’lı yılların başında icat edildi ve ülkemizde pekçok merkezde yaygın bir şekilde kullanılıyor (ancak aşağıda da okuyacağınız gibi artık biraz zor). Sestamibi, radyofarmösitik teknetyum99 adı verilen küçük bir proteindir. Bu oldukça güvenli radyoaktif ajan hastaya damar yoluyla enjekte edilir ve aşırı aktif paratiroid bezi tarafından emilir. Kanda yüksek miktarda kalsiyum olduğunda sağlıklı paratiroidler aktif olmadığından radyoaktif partikülleri emmezler. Hastanın boynuna yerleştirilen gama kamera sayesinde aşırı aktif bezin net bir görüntüsü elde edilir.
Sestamibi taraması sayesinde hiperparatiroide yol açan hiperaktif bez tüm hastalarda %90 oranında (%90 hassasiyet) görülebiliyor. Sestamibi taramasının gösterdiği hiperaktif bez %98-100 oranında doğruluk payı garanti ediyor. Enjekte edildikten ortalama iki saat sonra tarama yapılıyor. Boyun ve göğsün fotoğrafı enjeksiyondan hemen sonra ve 1,75-2,0 içinde çekiliyor. Yeni geliştirilen teknikler hastanın boynunun 2 ve 3 boyutlu fotoğraflarının çekilmesine imkan sağlıyor. Bu tekniğe SPECT taraması (Tek Proton Emisyon Bilgisayarlı Tomografisi) deniyor; genellikle buna pek gerek olmuyor.
Paratiroid Tümörlerinde SPECT Taraması
SPECT (Tek Proton Emisyonlu Bilgisayarlı Tomografi) taraması hastalıklı bezlerin emdikleri radyoaktif belirleyiciler sayesinde görünür hale gelmelerini sağlayan yeni bir tekniktir. Birçok uzman SPECT taramasının Sestamibi’nin doğruluk payını %2-3 oranında yükselttiğini düşünüyor. SPECT taraması, hastaya radyoaktif Sestamibi radyofarmasötik enjekte edildikten sonraki birkaç saat içinde yapılabilir. Tarama esnasında hastanın boynu ve kafasının 30 (genellikle) fotoğrafı çekilir. Bu fotoğraflar tek tek değerlendirilebilecekleri gibi 3 boyutlu görüntü elde etmek için de birlikte kullanılabilirler. SPECT taramasının en önemli işlevi, olağan Sestamibi taramasının sonuç vermediği durumlarda ve hastanın ikinci ameliyatı olması gibi anatomik olarak daha detaylı bilgi gerektiren durumlarda kullanılmasıdır. Bazı kişiler SPECT taramasının hastalıklı paratiroidleri bulmada biraz fazla kullanıldığına ve rutin Sestamibi taraması konusunda daha tecrübeli personeller olmadığı için SPECT’in bu kadar gerekli görüldüğüne inansa bile yine de SPECT harika bir yöntem.