Yumurtalıklara Genel Bir Bakış
Östrojen, Progesteron ve Üreme
Ana Hatlarıyla Yumurtalıklar
-
Yumurtalıklar kadında üreme sisteminin temelini oluşturur yani yumurta üretimi yapar
-
Östrojen ve progesteron adında iki ana hormon salgılarlar.
-
Yumurtalıklarla ilgili hastalıklar yumurtalık kistleri, yumurtalık kanseri, adet döngüsü bozuklukları ve polikistik over sendromudur.
Yumurtalık yumurta üretmesinin yanı sıra üreme sisteminin sağlıklı gelişimi ve doğurganlık için hayati önem taşıyan östrojen ve progesteron hormonlarını salgılamaları sebebiyle endokrin bezi olma ayrıcalığına sahiptirler.
Yumurtalıkların Anatomisi
Oval şeklinde ve büyük bir üzüm tanesi büyüklüğündedirler. Pelvik duvarda karşı karşıya, rahmin her iki tarafında bulunurlar. Fimbria ile birleşiktirler (yumurtalıkları yumurta kanalına bağlayan doku).
Yumurtalık Hormonları
Yumurtalıklar östrojen ve progesteron isimli iki grup cinsiyet hormonu salgılarlar. Aslında estradiol, estron ve estriol adında üç ana östrojen vardır. Bu maddeler ergenlik döneminde kadının sağlıklı cinsel gelişimine katkıda bulunarak ve doğurganlık sağlamak için birlikte çalışırlar.
Östrojen (özellikle estradiol) göğüs gelişiminde, kalça, bacak, göğüs ve üreme organlarına yağ dağılımında görev alır.
Yumurtalıklar doğum öncesi relaksin hormonu salgılarlar. Bir başka hormon da inhibin adı verilen ve hipofiz bezinin folikül uyarıcı hormon salgılaması için önem taşıyan bir hormondur.
Progesteron ve Östrojenin Üretimi ve Fonksiyonu
Progesteron ve östrojen rahmin adet görmeye hazırlanması için gereklidir ve hipotalamusun uyarılmasıyla salgılanırlar.
Ergenliğe girdikten sonra yumurtalıklar her ay 1 yumurta atarlar ve buna yumurtlama denir. Hipotalamus hipofiz bezine gonadtropik maddeler salgılaması için mesaj gönderir (folikül uyarıcı hormon ve luteinleyici hormon). Bu hormonlar üreme sisteminin sağlıklı çalışması ve adetin düzenlenmesi için çok önemlidir.
Hamilelik östrojen ve progesteron hormonlarını arttırır ve artık yumurtalar olgunlaşmaz. Embriyoyu rahatsız edebilecek rahim daralmalarını önlemek için yüksek düzeyde progesteron salgılanır. Bu hormon aynı zamanda göğüsleri de süt üretimi için hazırlar.
Hamileliğin sonuna doğru artan östrojen, hipofiz bezini rahimde daralmaya neden olan oksitoksinin salgılanması için uyarır. Doğumdan önce ise yumurtalıklar relaksin salglarlar; adından da anlaşılacağı gibi bu hormon pelvik dokuların doğum için gevşetilmesini sağlar.
Kadının hamileliğinde ve hayatı boyunca birçok hormon salgılanır ancak doğurganlığın sona ermesi niteliğindeki menopozda östrojen seviyesi hızla düşer. Bu durum da bazı komplikasyonlara neden olabilir.
Yumurtalıklarla İlgili Hastalıklar ve Bozukluklar
·Yumurtalık Kistleri: Yumurtalık kistleri her yaştan kadında görülebilmekle birlikte daha çok doğurganlık çağındaki kadınları ekileyen içi sıvı dolu keseciklerdir. Kistler fındık veya üzüm büyüklüğünde olabilirler ve oldukça yaygındırlar. Genellikle zararsız olsalar da büyük kistler (5 cm’den büyük) yumurtalıkların bükülmesine neden olup kan akışını bozabileceğinden ameliyatla alınmaları gerekebilir.
Kistlerin farklı oluşum sebepleri olabilir. Genellikle normal adet döngüsünün bir parçasıdır. Hiçbir semptom görmeyebilirsiniz ve kistler birkaç kanamadan sonra kendi kendilerine yok olabilirler. Bu kistlere fonksiyonel kist adı verilir.
Kistler genelde zararsızdır. Ancak polikistik over sendromundaki (PCOS) gibi anormal veya patolojik kistler acı veren semptomlara yol açabilir. Yumurtalık kistlerinin tedavisi kistlerin boyutu ve türüne göre değişir. Eğer ağrınız varsa mutlaka doktorunuzla konuşun; o sizin için en uygun çözümü bulacaktır.
Aşağıda patolojik kistlerin yaygın semptomları verilmiştir:
-
En ele verici semptom karın, vajina, sırtın alt bölümü veya bacak içlerinde ağrıdır.
-
Göğüslerde hassasiyet
-
Şişkinlik
-
Yüz, sırt ve göğüste artan tüylenme
-
Adet öncesinde ağrı ve düzensiz adetler
-
Kısırlık
-
Kilo alma
-
Yorgunluk
·Polikistik Over Sendromu: Polikistik, “birden fazla kist” anlamına gelir. Ancak hastalığın teşhisinin koyulması için ultrasonda birden fazla kist görünmesi gerekmez. Tanı kriterleri hiperandrojenizm (yüksek androjen) ve adet sıklığının azalması veya kesilmesi belirtilerini baz alır. Diğer önemli özellikler ise kısırlık, akne ve yüz ile vücutta artan tüylenmedir.
Polikistik over sendromu genellikle hormonların dengesizliğinden kaynaklanır ve semptomların çoğunun sebebi artan androjen üretimidir. Bu hastaların serbest testosteron seviyeleri genellikle yüksek olur.
Polikistik over sendromu olan kişilerin kilolu, insülin dirençli veya tip 2 diyabetik olmaları sürpriz bir durum değildir. PCOS semptomlarının çoğu kilo verdiğinizde kendiliğinden yok olur.
Yumurtalıkların kadın üreme sisteminin yanı sıra endokrin sisteminde de rolü büyüktür. Salgıladıkları hormonlar kadın vücudunun normal gelişimini ve sağlıklı doğurganlığı önemli ölçüde destekler.
·Yumurtalık Kanseri: Yumurtalık kanseri çok ciddi bir hastalıktır ama oldukça nadirdir. Genellikle semptomları hastalık ileri seviyelere ulaşana kadar fark edilmez.
Devamlı karın ağrısı, hazımsızlık, şişkinlik, idrarda anormal kanama ve cinsel ilişki sırasında ağrı yumurtalık kanseri semptomlarındandır. Bunlar yaygın problemlerdendir; yani genellikle kanser için kanıt niteliğinde değildirler. Ancak vücudunuzu dinlemek ve ne kadar ufak olursa olsun olağan dışı her durumu doktorunuzla konuşmanız gerekir.