BÖBREKÜSTÜ BEZLERİNE GENEL BİR BAKIŞ
Ana Hatlarıyla Böbreküstü Bezleri
Böbreküstü bezleri böbreklerin üzerinde iki ayrı bölüm halinde bulunan bezlerdir.
Böbreküstü bezi korteksi-bezin dış kısmı- Kortizol (metabolizmanın işleyişini ve stres yönetimini düzenler) ve aldosteron (tansiyonu kontrol altında tutmaya yardımcı olur) gibi hayati hormonları yönetir.
Böbreküstü medullası- bezin iç kısmıdır- adrenalin (vücudun stres yönetiminde yardımcı olur) gibi hayati olmayan(yaşamak için mecbur olmadığımız) hormonları üretir.
Böbreküstü bezleri (adrenal bezleri olarak da bilinir) denince akla stres gelir. Ve böyle olması normaldir; böbreküstü bezlerinin muhtemelen en çok bilinen tarafı adrenalin salgılamalarıdır. Adrenalin, stresli bir durumda süratle vücudunuzu harekete geçmeye hazırlar.
Böbreküstü Bezlerinin Anatomisi:
Böbreküstü bezleri boy olarak aşağı yukarı 4 cm, en olarak ise 8 cm olan üçgen şeklinde iki organdır. İki böbreğin üzerinde bulunurlar. İsimleri konumlarına ithafen bu şekilde verilmiştir (böbrek-üstü).
Bu bez esasında iki ayrı yapıdan oluşur. Dış bölümüne böbreküstü bezi korteksi, iç kısmına ise böbreküstü medullası denir.
Böbreküstü Bezi Hormonları:
Böbreküstü korteksi ve böbreküstü medullasının oldukça farklı görevleri vardır. Böbrek üstü bezinin korteksi ürettiği hormonların tek kaynağıdır, medulla hormonu adrenalin ise pek çok başka doku tarafından da üretilir.
Böbreküstü Korteks Hormonları:
Böbreküstü korteksi glukokortikoidler ve mineralkortikoidler olmak üzere iki farklı kortikosteroit hormon grubu üretirler. Glukokortikoidlerin üretimi hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından tetiklenir. Mineralkortikoidler, böbrek tarafından gönderilen sinyaller sayesinde salgılanırlar.
Hipotalamus, kortikotropin salgılayan hormon (CRH) salgıladığında hipofiz bezini Böbreküstü kortiks uyarıcısı hormonu (ACTH) salgılamak için harekete geçirir. Bu hormonlar neticede böbreküstü bezlerini kortikosteroid hormonlarını salgılamaları için uyarırlar.
Böbreküstü bezleri tarafından salgılanan glukokortikoidler şunlardır:
Hidrokortizon: Genelde kortizol olarak bilinen bu hormon vücudun yağ, protein ve karbonhidratları enerjiye çevirmesini yönetir. Aynı zamanda tansiyonu ve kalp-damar fonksiyonlarını düzenler.
Kortikosteron: Bağışıklık sistemini düzenlemek ve iltihapları yok etmek için hidrokortizon ile birlikte çalışır.
Mineralkortikoid grubunun en önemli üyesi, hem tansiyonu kontrol altında tutan hem de tuz-su dengesini koruyan aldosterondur.
Böbreküstü bezleri tarafından salgılanan üçüncü grup hormon da cinsel hormonlardır. Böbreküstü bezleri az miktarda kadın ve erkek hormonu salgılarlar. Ama genellikle bu hormonların etkileri yumurtalık ve testisler tarafından daha fazla miktarda üretilen hormonlar (östrojen ve testosteron) tarafından gölgede bırakılır.
Böbreküstü Medullası Hormonları:
Böbreküstü korteksin medullası tarafından üretilen hormonlar sempatik sinir sistemi uyarıldığında yani stresli olduğunuzda salgılanır. Bu şekilde böbreküstü medullası fiziksel ve duygusal stresle baş etmenize yardımcı olur. Sempatik sinir sistemi hakkında daha çok bilgi almak istiyorsanız ilgili makaleyi okuyabilirsiniz.
Vücudunuz tehlikeli bir durumla karşılaştığında sempatik sinir sistemi tarafından yönetilen “savaş ya da kaç” refleksini duymuşsunuzdur. Böbreküstü medullası hormonları bu cevapta rol oynarlar.
Böbreküstü medullası tarafından salgılanan hormonlar şunlardır:
Epinefrin: Çoğu kişi bu hormonu diğer adıyla yani adrenalin olarak bilir. Bu hormon aniden kalp atışınızı arttırarak ve beyin ile kaslara kan pompalamanızı sağlayarak stresle başa çıkmanızı sağlar. Ayrıca glukojeni glukoza çevirmeye yardım ederek kan şekerinizi yükseltir. (Glukojen, glukozun böbrekte depolanmış halidir.)
Norepinefrin: Noroadrenalin olarak da bilinen bu hormon stresle baş etmede epinefrin ile birlikte çalışır. Ancak, kan damarlarının daralmasına sebep olabilir, bu da yüksek tansiyona yol açar.